Hệ thống treo ô tô là gì? 4 loại hỏng hóc thường gặp & Nguyên nhân

Hệ thống treo ô tô là hệ thống quan trọng trên xe ô tô đảm nhận nhiệm vụ kết nối và truyền động lực cùng mô-men từ bánh xe đến thân vỏ xe, giúp xe vận hành đúng hướng lái. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay lại xuất hiện sản phẩm cao su giảm chấn có tác dụng tăng trọng tải chịu đựng cho xe.

Vậy có nên lắp thêm phụ kiện này trong khi hệ thống treo đã được thiết kế sẵn bộ phận giảm chấn? Và hệ thống treo thường gặp phải những hỏng hóc nào, dấu hiệu, nguyên nhân và cách khắc phục ra sao?

Hệ thống treo ô tô là gì? Dấu hiệu và nguyên nhân các hỏng hóc

1. Hệ thống treo ô tô là gì?

Hệ thống treo ô tô thuộc bộ phận khung gầm xe, là hệ thống bao gồm các bộ phận đàn hồi, giảm chấn và dẫn hướng được đặt dưới gầm xe và phía trên cầu trước, cầu sau của xe.

Hệ thống này có tác dụng kết nối thân vỏ ô tô với các cầu trước, cầu sau xe; đóng vai trò quan trọng trong việc truyền lực và mô-men từ bánh xe đến khung/ vỏ xe ô tô, đảm bảo quá trình di chuyển liên tục của xe nhờ vào bộ phận dẫn hướng. Và giúp giảm những chấn động, xóc nảy trong quá trình di chuyển, giúp xe vận hành êm ái, cân bằng và ổn định hơn nhờ vào hoạt động của bộ phận đàn hồi và giảm chấn.

1.1. Cấu tạo và phân loại

Như đã giới thiệu bên trên, hệ thống treo ô tô bao gồm 3 bộ phận chính: Bộ phận đàn hồi, bộ phận giảm chấn và bộ phận dẫn hướng.

Bộ phận đàn hồi

Bộ phận đàn hồi bao gồm các bộ phận có tác dụng tạo sự đàn hồi như: Nhíp, lò xo, thanh xoắn, khí nén; có tác dụng giảm thiểu sức nặng của toàn bộ thân vỏ xe ô tô lên khung và bánh xe, giúp xe di chuyển với tốc độ mượt hơn và vận hành êm ái hơn.

Bộ phận đàn hồi có cấu tạo khác nhau (sử dụng các chi tiết có tính đàn hồi khác nhau) sẽ tạo thành một hệ thống treo khác nhau như hệ thống treo nhíp lá, hệ thống treo lò xo xoắn, hệ thống treo thanh xoắn và hệ thống treo khí nén.

Bộ phận giảm chấn

Bộ phận giảm chấn có chức năng giảm thiểu sự dao động của bánh xe và thân xe, giúp bánh xe bám đường tốt hơn và di chuyển ổn định, mượt mà hơn. Bộ phận giảm chấn thường có 2 loại cơ bản: Giảm chấn thủy lực và giảm chấn ma sát.

Bộ phận dẫn hướng (hay còn gọi là thanh ổn định)

Bộ phận dẫn hướng đảm nhận nhiệm vụ tiếp nhận và truyền lực và mô-men một cách liên tục giữa bánh và khung, thân/ vỏ ô tô, giúp xe di chuyển theo đúng hướng đánh lái của vô lăng. Đối với xe con, bộ phận này sử dụng cơ cấu tay đòn để dẫn hướng; trong khi đó, ở xe tải, lại sử dụng nhíp.

Bên cạnh đó, các tay đòn khác nhau sẽ tạo ra các kiểu hệ thống treo khác nhau (trên ô tô con). Có 4 dạng hệ thống treo được phân loại dựa trên kiểu tay đòn của bộ phận dẫn hướng, đó là: Hệ thống treo phụ thuộc, hệ thống treo độc lập cà hệ thống treo bán độc lập.

1.2. 3 hệ thống treo phổ biến

Hệ thống treo độc lập

Hệ thống treo độc lập là hệ thống treo mà hai bánh xe hoạt động riêng rẽ, tự do và tách biệt mà không ảnh hưởng gì đến nhau.

Đây là hệ thống treo có cấu tạo khá phức tạp với trọng tâm xe khá thấp. Tuy nhiên, lại có ưu điểm là có độ bám đường tốt và khả năng vận hành rất êm ái. Vì vậy, đây cũng là hệ thống treo được sử dụng phổ biến nhất trên thị trường hiện nay.

Có thể kể tên một số kiểu hệ thống treo độc lập như MacPherson, đa liên kết (multi-link), tay đòn kép (double wishbone)…

Hệ thống treo phụ thuộc

Trái ngược hoàn toàn với hệ thống treo độc lập, hệ thống treo phụ thuộc có hai bánh xe hoạt động phụ thuộc lẫn nhau, bánh này dao động sẽ ảnh hưởng đến bánh kia và ngược lại.

Hệ thống này có cấu tạo đơn giản (ít chi tiết) mà độ bền lại cao và có sức chịu tải tốt nên thường được thiết kế trên các dòng xe tải hoặc xe ô tô có kết cấu khung vỏ ô tô rời. Mặc dù vậy, lại di chuyển khá rung và không được êm ái như các hệ thống treo khác.

Một số kiểu hệ thống treo phụ thuộc thông dụng hiện nay là hệ thống treo liên kết Satchell, lá nhíp, liên kết Watt...

Hệ thống treo bán độc lập

Hệ thống treo bán độc lập (hệ thống treo chùm xoắn) là hệ thống treo có hai bánh xe hoạt động tuy riêng lẻ nhưng vẫn có ảnh hưởng đến nhau (có thể nói là lai giữa hệ thống treo độc lập và hệ thống treo phụ thuộc).

Hệ thống treo bán độc lập thường xuất hiện phổ biến nhất dưới dạng thanh xoắn kết hợp cùng thanh cân bằng. Và có thể kể đến 1 số mẫu xe nổi bật hiện đang được trang bị loại hệ thống treo bán độc lập như Toyota Corolla Altis hay Vios.

>>> Tham khảo thêm: Cấu tạo ô tô đơn giản và dễ hiểu - Kiến thức ô tô căn bản

2. Hệ thống treo ô tô thường gặp những hỏng hóc nào?

2.1. Lỗi hỏng ở bộ phận đàn hồi

Bộ phận đàn hồi bao gồm các chi tiết co giãn và chịu tác động trực tiếp của trọng lực toàn bộ xe nên thường gặp các lỗi, hỏng hóc sau:

+ Giảm độ cứng bắt buộc cần có: Mặc dù là bộ phận đàn hồi, đòi hỏi tính dẻo dai và sự co giãn để giúp xe vận hành êm ái hơn, tuy nhiên, cũng cần giữ lại một độ cứng nhất định để đảm bảo khả năng nâng đỡ và chịu tải cho hệ thống treo. Bên cạnh đó, là tăng khả năng va đập khi phanh xe tăng tốc và tăng gia tốc dao động của thân xe.

+ Lá nhíp bị bó cứng: Lá nhíp bị bó cứng sẽ làm giảm khả năng dập tắt dao động, tăng lực tác động lên thân xe. Do đó xe bị rung lắc mạnh hơn khi chạy trên đường xấu.

+ Bộ phận đàn hồi bị gãy: Bộ phận đàn hồi khi bị gãy sẽ làm mất khả năng đàn hồi và làm mất chức năng đàn hồi của hệ thống treo. Xe khi chạy sẽ rất xóc và không ổn định.

+ Ụ tăng cứng bị vỡ: Ụ tăng cứng đàn hồi bị vỡ sẽ làm tăng tải trọng tác động lên bộ phận đàn hồi và gây tiếng động lớn trong quá trình lái xe.

+ Quang nhíp, đai kẹp, giá độ lò xo bị rơ/ lỏng: Các chi tiết này bị rơ lỏng có thể gây xô lệch cầu xe, vô lăng bị nặng và tạo ra tiếng ồn lớn khi lái xe…

2.2. Lỗi hỏng ở bộ phận dẫn hướng

Có thể liệt kê một số lỗi/ hỏng hóc ở bộ phận dẫn hướng như:

Khớp trụ, khớp cầu bị mòn.
Dầm cầu, nhíp lá, đòn giằng, bệ đỡ, bệ xoay… bị biến dạng.
Vấu giảm va, vấu tăng cứng, thông số cấu trúc… bị sai lệch.
…

Các lỗi/ hỏng hóc ở bộ phận dẫn hướng sẽ khiến bánh xe không còn giữ được quan hệ động học lý tưởng, làm lốp xe nhanh mòn, không còn ổn định và dẫn hướng tốt, nghiêm trọng hơn là tiềm ẩn nhiều rủi ro nguy hiểm trong quá trình lái xe.

2.3. Lỗi hỏng ở bộ phận giảm chấn

+ Xi lanh, piston bị mòn: Xi lanh và piston là hai bộ phận phải dịch chuyển nhiều trong quá trình làm việc nên rất dễ bị mòn và gây hở khoang dầu. Khi khoang dầu bị hở, thể tích của nó sẽ giảm xuống, khiến lực cản giảm và dẫn đến giảm khả năng dập tắt dao động, khiến xe vận hành xóc nảy hơn.

+ Phớt bao kín bị hở: Phớt bao kín bị hở sẽ làm giảm chấn khi bị chảy dầu. Giảm chấn bị thiếu dầu sẽ bị giảm áp suất và khiến không khí kéo theo bụi bẩn lọt vào bên trong buồng. Làm mất dần tác dụng của giảm chấn.

+ Dầu bị biến chất: Như đã đề cập bên trên tại phần phớt bao kín bị hở, không khí cùng bụi bẩn có thể kéo vào bên trong khi áp suất trong bộ phận này bị hở có thể khiến dầu bị nhiễm nước và tạp chất. Lâu ngày có thể bị biến chất, làm giảm hiệu quả giảm chấn và nếu đọng nhiều cặn bẩn có thể khiến giảm chấn bị kẹt và bó cứng vì không được bôi trơn hiệu quả, đúng cách.

+ Van giảm chấn bị kẹt: Khi bị kẹt, van giảm chấn có thể trong tình trạng luôn đóng hoặc luôn mở khiến lực cản giảm chấn sẽ luôn cao hoặc luôn thấp, khiến giảm chấn bị kẹt hoặc mất độ tải nhất định. Bên cạnh đó, nguyên nhân van giảm chấn bị kẹt có thể do bị thiếu dầu.

+ Cao su liên kết bị hỏng: Sau một thời gian dài làm việc, cao su có tác dụng làm điểm đệm ở các đầu liên kết có thể bị mòn hoặc lão hóa, khi bị rách để hở đầu liên kết gây va chạm giữa các chi tiết và tạo nên tiếng ồn.

+ Piston bị cong: Nếu phải làm việc quá tải hay gặp va chạm mạnh, piston có thể bị cong khiến giảm chấn bị kẹt hoàn toàn.

2.4. Lỗi hỏng ở thanh ổn định

Thanh ổn định thường bị các lỗi hư hỏng như: Độ cứng giảm, gối tựa cao su bị nát, đòn liên kết bị trục trặc… Các lỗi này thường khiến xe có tiếng ồn, khu vực bánh xe bị rung, độ cao gầm xe giảm, xe bị xệ đuôi, khả năng bám đường giảm, lốp mòn không đều hoặc hiện tượng vô lăng bị nặng…

3. Cách kiểm tra hệ thống treo ô tô

Các bước kiểm tra lỗi hệ thống treo:

Bước 1: Lái xe qua nhiều đoạn đường với các địa hình khác nhau để lắng nghe, so sánh tiếng ồn và cảm nhận tình trạng hoạt động của hệ thống treo.

Nếu gầm xe có tiếng kếu cọc cọc thì có thể thanh chống, đinh tán thanh chống hay khớp bị gặp trục trặc.

Nếu có tiếng leng keng như âm thanh kim loại va chạm thì có thể bu lông hay các chi tiết đầu nối bị hư hỏng.

Nếu có tiếng ồn liên tục, xe chạy càng nhanh càng ồn thì có thể do vòng bi bánh xe hay lốp xe có vấn đề.

Bước 2: Kiểm tra độ đàn hồi của hệ thống treo

Thử nhấn mạnh các góc xe để xem hệ thống treo có còn độ nảy không. Nếu phuộc nhún còn nảy tốt thì bộ phận này vẫn còn tốt.

>>> Tham khảo thêm: Phục hồi giảm xóc ô tô - Nên hay Không?

Bước 3: Kiểm tra độ rung bánh xe

Dùng kích nâng góc bánh xe lên cao vừa tầm, giữ khoảng cách an toàn với mặt đất. Giữ chặt và lắc mạnh bánh xe theo hướng 12h - 6h và 9h - 3h. Nếu thấy có chuyển động bất thường nào thì khả năng có chi tiết nào đó trong hệ thống treo đã bị trục trặc.

Để kiểm tra chính xác lỗi hệ thống treo cần có kiến thức và kinh nghiệm nhất định. Do đó nếu thấy có dấu hiệu trục trặc nào trong hệ thống treo nên đưa xe đến gara sửa chữa uy tín để được kỹ thuật viên kiểm tra.

4. Một số câu hỏi xoay quanh hệ thống treo ô tô

4.1. Nên lựa chọn loại hệ thống treo nào là tốt hơn?

Không thể so sánh hệ thống treo nào là tốt hơn. Với mỗi loại hệ thống treo, sẽ có những ưu và nhược điểm nhất định phù hợp với từng loại xe khác nhau. Với những dòng xe tải hoặc xe có kết cấu khung rời sẽ thích hợp với hệ thống treo phù hợp.

Với hệ thống treo trước của các xe nhỏ và vừa được thiết kế phổ biến với hệ thống treo độc lập, lấy ví dụ như những dòng xe Sedan. Trong khi đó, với các loại xe bán tải vừa đòi hỏi sự êm ái, vừa đòi hỏi khả năng chịu tải lớn thường được lắp đặt hệ thống treo sau đa liên kết…

Tóm lại, với mỗi dòng xe, với các đặc tính và yêu cầu vận chuyển khác nhau mà nhà sản xuất sẽ tính toán lựa chọn hệ thống treo thích hợp để đạt hiệu quả an toàn và trải nghiệm lái xe tốt nhất.

4.2. Có nên lắp đệm cao su giảm chấn ô tô hay không?

Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại đệm cao su giảm chấn được quảng cáo có tác dụng giúp giảm xóc hiệu quả hơn, xe vào cua cân bằng tốt hơn, bên cạnh đó còn giúp nâng chiều cao của thân xe. Phụ kiện này thực tế có tác dụng bề nổi là giúp xe chịu tải trọng lớn hơn không quá nhiều nhờ làm giảm độ nhún của lò xo. Tuy nhiên, về mặt nguyên lý lại khiến lò xo bị chịu tải một cách tiêu cực, tức không có lợi.

Miếng cao su giảm chấn khi được lắp vào sẽ làm giảm độ nhún của lò xo. Khi xe chạy qua đường gập ghềnh nhiều sỏi đá và xóc nảy, lò xo giảm xóc sẽ nén lại. Khi này, tại vị trí vòng xoắn lò xo được lắp cao su giảm chấn, phần cao su sẽ ngăn hai vòng lò xo này không thể nén lại, không thể co giãn như những vòng xoắn lò xo khác.

Trong khi đó, trọng tải xe không đổi sẽ dồn toàn bộ trọng lực vào các vòng xoắn lò xo còn lại, khiến chúng phải chịu tác động lực lớn hơn. Như vậy, thay vì lực nén được phân bổ đều lên các vòng xoắn của toàn bộ lò xo như nhà sản xuất đã tính toán thì lực nén lúc này sẽ dồn vào những vòng xoắn lò xo không lắp cao su giảm chấn một cách tiêu cực.

Có thể nói, sẽ khiến lò xo phải chịu tải cao hơn với cùng một dao động. Như vậy, về bề nổi và lợi ích tạm thời trước mắt, cao su giảm chấn có tác dụng chịu trọng tải lớn hơn so với thiết kế của nhà sản xuất.

Tuy nhiên, xem xét về hậu quả sâu xa lại không hề tốt. Điều này sẽ làm thay đổi thiết kế kỹ thuật ban đầu của nhà sản xuất. Bên cạnh đó, là trái với quy định đăng kiểm và khả năng cao là sẽ bị từ chối đăng kiểm đối với những chiếc xe sử dụng cao su giảm chấn.

5. Kết luận

Hệ thống treo ô tô bao gồm các bộ phận đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển của xe từ việc định hướng khung, thân vỏ ô tô di chuyển đúng hướng lái đến việc giảm chấn, tạo sự vận hành êm ái, mượt mà cho chiếc xe. Chính vì vậy, cần được kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ sau mỗi 10.000 km (tương đương với khoảng thời gian 6 tháng).

Bên cạnh đó, nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu hỏng hóc nào, cần kịp thời đưa xe đến các gara sửa chữa ô tô uy tín để được kiểm tra và khắc phục hỏng hóc sớm nhất có thể, tránh để tình trạng nặng hơn có thể gây ra các sự cố không may cho người lái.

Cảm ơn quý khách đã quan tâm và theo dõi. Chúc quý khách một ngày tốt lành.

Hà Thành Garage chuyên bảo dưỡng, sửa chữa ô tô uy tín, chất lượng, luôn đồng hành cùng quý khách!

>>> Liên hệ tư vấn ngay: Dịch vụ bảo dưỡng ô tô tại Hà Thành Garage

HÀ THÀNH GARAGE - HỆ THỐNG SỬA CHỮA & CHĂM SÓC Ô TÔ CAO CẤP

Kênh liên hệ Hà Thành Garage